ทำความรู้จักกับ ‘โรครูมาตอยด์’ คืออะไร เกิดจากอะไร รักษายังไง?

โรครูมาตอยด์ เป็นโรคที่ส่งผลกระทบต่อข้อต่อและเนื้อเยื่อเกี่ยวพันในร่างกาย บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับโรครูมาตอยด์ อาการ สาเหตุ และการรักษา สำหรับผู้ที่สนใจและต้องการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับโรคนี้มากขึ้น

โรครูมาตอยด์คืออะไร?

โรครูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis) เป็นโรคภูมิแพ้อักเสบเรื้อรังที่ส่งผลกระทบต่อข้อต่อ ทำให้ข้อต่อบวม ปวด และแข็งตัว โดยมักเริ่มจากข้อเล็กๆ เช่น ข้อนิ้วมือและข้อมือ จากนั้นจึงลุกลามไปยังข้อต่างๆ ทั่วร่างกาย ส่งผลให้ผู้ป่วยเกิดความเจ็บปวด ทุพพลภาพ และอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงได้

สาเหตุของโรครูมาตอยด์

ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของโรครูมาตอยด์ แต่เชื่อว่าเกิดจากความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันที่ทำให้เกิดการอักเสบในข้อต่อ โดยปัจจัยเสี่ยงที่อาจส่งผลให้เกิดโรครูมาตอยด์ ได้แก่ พันธุกรรม อายุ เพศ และสิ่งแวดล้อม

การวินิจฉัยโรครูมาตอยด์

การวินิจฉัยโรครูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis – RA) เป็นกระบวนการที่สำคัญเพื่อให้สามารถรักษาโรคได้อย่างเหมาะสมและทันเวลา การวินิจฉัยนี้รวมถึงการตรวจร่างกาย การซักประวัติทางการแพทย์ การตรวจเลือด และการถ่ายภาพต่าง ๆ ดังนี้:

1. การตรวจร่างกายและการซักประวัติทางการแพทย์:
   • แพทย์จะตรวจสอบว่าผู้ป่วยมีอาการบวม แดง หรือร้อนที่ข้อต่อหรือไม่ รวมถึงการตรวจการเคลื่อนไหวของข้อต่อ
   • การซักประวัติทางการแพทย์เป็นการสอบถามเกี่ยวกับอาการที่เกิดขึ้น ระยะเวลาที่เริ่มมีอาการ ประวัติการเจ็บป่วยในครอบครัว รวมถึงปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ
2. การตรวจเลือด:
   • การตรวจหาปัจจัยรูมาตอยด์ (Rheumatoid Factor – RF): ผู้ป่วยโรครูมาตอยด์จำนวนมากจะมีค่า RF ในเลือดสูง ซึ่งเป็นสารภูมิคุ้มกันที่ร่างกายผลิตขึ้นมาอย่างผิดปกติ
   • การตรวจ Anti-Cyclic Citrullinated Peptide (Anti-CCP): เป็นการตรวจหาสารภูมิคุ้มกันที่มักพบในผู้ป่วยโรครูมาตอยด์และมีความแม่นยำสูงในการวินิจฉัย
   • การตรวจอัตราเร่งปฏิกิริยา (Erythrocyte Sedimentation Rate – ESR) และ C-Reactive Protein (CRP): เพื่อตรวจสอบระดับการอักเสบในร่างกาย
3. การถ่ายภาพทางการแพทย์:
   • การถ่ายภาพเอ็กซ์เรย์ (X-ray): เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงของข้อต่อ เช่น การเสื่อมสภาพของกระดูกและข้อต่อ การบวมของเนื้อเยื่อ
   • การทำอัลตราซาวด์ (Ultrasound) หรือ MRI: การตรวจด้วยวิธีนี้สามารถแสดงภาพของเนื้อเยื่ออ่อน เช่น กล้ามเนื้อและเส้นเอ็น ซึ่งจะช่วยในการตรวจหาการอักเสบที่ไม่สามารถเห็นได้ด้วยเอ็กซ์เรย์
4. การประเมินเกณฑ์การวินิจฉัย:
   • แพทย์อาจใช้เกณฑ์จาก American College of Rheumatology (ACR) และ European League Against Rheumatism (EULAR) เพื่อประเมินคะแนนของผู้ป่วยในแง่ของจำนวนข้อต่อที่อักเสบ ระดับการอักเสบในเลือด ระยะเวลาของอาการ และการตรวจผลเลือดอื่น ๆ

การวินิจฉัยโรครูมาตอยด์จำเป็นต้องอาศัยการตรวจหลายขั้นตอนร่วมกัน เนื่องจากไม่มีการตรวจเพียงอย่างเดียวที่สามารถยืนยันโรคได้ การวินิจฉัยที่แม่นยำจะช่วยให้สามารถวางแผนการรักษาและการดูแลผู้ป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

การรักษาโรครูมาตอยด์

การรักษาโรครูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis – RA) มุ่งเน้นไปที่การลดอาการอักเสบ บรรเทาอาการเจ็บปวด ป้องกันความเสียหายของข้อต่อ และรักษาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยให้ดีขึ้น การรักษานี้มักประกอบด้วยการใช้ยา การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต การทำกายภาพบำบัด และในบางกรณีอาจต้องทำการผ่าตัด โดยรายละเอียดการรักษามีดังนี้

1. การใช้ยา:
   • ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs): เช่น ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen) หรือ นาโพรเซน (Naproxen) ซึ่งช่วยบรรเทาอาการปวดและลดการอักเสบ แต่ไม่สามารถหยุดการลุกลามของโรคได้
   • ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroids): เช่น เพรดนิโซน (Prednisone) ที่ช่วยลดการอักเสบอย่างรวดเร็ว และมักใช้ในช่วงเริ่มต้นของการรักษาหรือในกรณีที่อาการรุนแรง
   • ยาต้านรูมาตอยด์ที่ปรับเปลี่ยนโรค (DMARDs): เช่น เมโธเทรกเซต (Methotrexate) หรือ เลฟลูโนไมด์ (Leflunomide) ยากลุ่มนี้จะช่วยชะลอการลุกลามของโรคและป้องกันความเสียหายของข้อต่อ
   • ยาชีวบำบัด (Biologics): เช่น อดาลิมูแมบ (Adalimumab) หรือ เอทาเนอร์เซ็ปต์ (Etanercept) ยากลุ่มนี้จะทำงานโดยการกำหนดเป้าหมายไปที่ส่วนประกอบเฉพาะของระบบภูมิคุ้มกันที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการอักเสบ
2. การทำกายภาพบำบัดและการฟื้นฟูสมรรถภาพ:
   • กายภาพบำบัด: ผู้ป่วยจะได้เรียนรู้การออกกำลังกายที่ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบข้อต่อ เพิ่มความยืดหยุ่น และช่วยให้การเคลื่อนไหวดีขึ้น
   • การใช้อุปกรณ์เสริม: เช่น เครื่องช่วยเดินหรืออุปกรณ์ที่ช่วยลดแรงกดดันต่อข้อต่อ ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถทำกิจวัตรประจำวันได้สะดวกขึ้น
3. การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต:
   • การรับประทานอาหาร: การเลือกทานอาหารที่มีสารต้านการอักเสบ เช่น ปลาที่มีโอเมก้า-3 ผักผลไม้สด ธัญพืชที่มีใยอาหารสูง และการหลีกเลี่ยงอาหารที่กระตุ้นการอักเสบ เช่น อาหารแปรรูป น้ำตาล และไขมันทรานส์
   • การออกกำลังกาย: การออกกำลังกายที่เหมาะสม เช่น การเดิน ว่ายน้ำ หรือโยคะ จะช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นและลดความเจ็บปวด
   • การพักผ่อนและการจัดการความเครียด: การนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอและการใช้เทคนิคการจัดการความเครียด เช่น การทำสมาธิหรือการผ่อนคลาย จะช่วยลดการอักเสบและช่วยให้สุขภาพจิตดีขึ้น
4. การผ่าตัด:
   • ในกรณีที่การรักษาด้วยยาและกายภาพบำบัดไม่สามารถควบคุมอาการได้ แพทย์อาจแนะนำให้ทำการผ่าตัด เช่น การผ่าตัดเปลี่ยนข้อต่อ (Joint replacement surgery) หรือการผ่าตัดเพื่อซ่อมแซมเนื้อเยื่อรอบข้อต่อที่เสียหาย

การรักษาโรครูมาตอยด์ต้องได้รับการปรับตามความเหมาะสมกับอาการและความต้องการของผู้ป่วยแต่ละราย แพทย์จะติดตามผลการรักษาอย่างใกล้ชิดเพื่อปรับปรุงแผนการรักษาให้มีประสิทธิภาพสูงสุด

การป้องกันและการดูแลสุขภาพสำหรับผู้ที่เป็นโรครูมาตอยด์

การป้องกันและการดูแลสุขภาพสำหรับผู้ที่เป็นโรครูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis – RA) เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยชะลอการลุกลามของโรค ลดอาการเจ็บปวด และเพิ่มคุณภาพชีวิต การดูแลตนเองอย่างเหมาะสมสามารถช่วยให้ผู้ป่วยจัดการกับโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีแนวทางดังนี้:

1. การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต:

• การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ: เลือกการออกกำลังกายที่เหมาะสม เช่น การเดิน ว่ายน้ำ หรือโยคะ ซึ่งไม่ทำให้ข้อต่อต้องรับน้ำหนักมากเกินไป การออกกำลังกายช่วยเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบข้อต่อและเพิ่มความยืดหยุ่น
• การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์: ควรรับประทานอาหารที่มีสารต้านการอักเสบ เช่น ผักผลไม้สด ปลาแซลมอน อาหารที่มีโอเมก้า-3 และธัญพืชที่มีใยอาหารสูง หลีกเลี่ยงอาหารแปรรูป น้ำตาลและไขมันทรานส์ที่อาจกระตุ้นการอักเสบ
• การพักผ่อนที่เพียงพอ: นอนหลับพักผ่อนอย่างน้อย 7-8 ชั่วโมงต่อคืน เพื่อช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวและลดการอักเสบ ควรหลีกเลี่ยงการนอนดึกหรือพักผ่อนไม่เพียงพอ

2. การจัดการความเครียด:

• การฝึกสมาธิหรือการผ่อนคลาย: เทคนิคการผ่อนคลาย เช่น การฝึกสมาธิ การหายใจลึก ๆ หรือการทำโยคะ จะช่วยลดความเครียดและส่งผลดีต่อสุขภาพจิต
• การใช้เวลาทำกิจกรรมที่ชอบ: การทำกิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลายจิตใจ เช่น การอ่านหนังสือ ฟังเพลง หรือทำงานศิลปะ จะช่วยลดความเครียดและเพิ่มความสุขในชีวิตประจำวัน

3. การติดตามอาการและรับการรักษาอย่างต่อเนื่อง:

• การติดตามอาการกับแพทย์: ควรไปพบแพทย์ตามนัดเพื่อประเมินอาการและปรับปรุงแผนการรักษาตามความเหมาะสม รวมถึงการตรวจเลือดและการทำเอ็กซ์เรย์เป็นระยะ
• การใช้ยาอย่างสม่ำเสมอ: รับประทานยาตามที่แพทย์สั่งและไม่หยุดยาหรือปรับขนาดยาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ การใช้ยาอย่างต่อเนื่องจะช่วยควบคุมอาการและป้องกันความเสียหายของข้อต่อ

4. การป้องกันการบาดเจ็บของข้อต่อ:

• การใช้อุปกรณ์ช่วย: ใช้เครื่องช่วยเดิน หรืออุปกรณ์ที่ช่วยลดแรงกดดันต่อข้อต่อ เช่น สนับเข่า หรือสนับข้อมือ เพื่อป้องกันการบาดเจ็บ
• การจัดการกับท่าทางในชีวิตประจำวัน: หลีกเลี่ยงการทำงานหรือกิจกรรมที่ต้องใช้แรงมากหรือต้องยกของหนัก ปรับเปลี่ยนท่าทางให้เหมาะสมและพักผ่อนเมื่อรู้สึกเหนื่อย

5. การสนับสนุนจากครอบครัวและชุมชน:

• การได้รับการสนับสนุนทางอารมณ์: พูดคุยและแบ่งปันความรู้สึกกับคนใกล้ชิดหรือกลุ่มสนับสนุนในชุมชน การได้รับการสนับสนุนจากครอบครัวและเพื่อนฝูงจะช่วยให้ผู้ป่วยรับมือกับโรคได้ดีขึ้น
• การเข้าร่วมกลุ่มสนับสนุน: การเข้าร่วมกลุ่มสนับสนุนผู้ป่วยรูมาตอยด์จะช่วยให้ผู้ป่วยได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์และได้รับคำแนะนำที่เป็นประโยชน์

การป้องกันและการดูแลสุขภาพอย่างต่อเนื่องจะช่วยให้ผู้ที่เป็นโรครูมาตอยด์สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างปกติและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น แม้จะเป็นโรคเรื้อรัง แต่การดูแลตนเองที่ดีจะช่วยให้ผู้ป่วยสามารถจัดการกับโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อ้างอิง

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rheumatoid-arthritis/symptoms-causes/syc-20353648

https://www.nhs.uk/conditions/rheumatoid-arthritis/#:~:text=Rheumatoid%20arthritis%20is%20an%20autoimmune,joints%2C%20cartilage%20and%20nearby%20bone.